Bugünkü kitabımızın ismi, “20. yüzyıl başlarında Osmanlı-Alman İlişkileri / Golç Paşa’nın Hâtıratı”.
Kitapla
ilgili, bir değerlendirme yapmadan önce, vurgulamam gereken bir nokta
var. Bilgi Üniversitesi’nde yaptığım üst lisans tezimin konusu, “Osmanlı
ordusunun 19. yüzyıl sonunda modernizasyonu” idi. Bunu incelerken,
kendime
dayanak noktası olarak aldığım kişide, “Colmar von der Goltz” paşadır.
Diğer bir deyişle, Goltz paşa başta olmak üzere, Prusya/Alman-Osmanlı
ilişkileri, Alman askeri yardımı, 18. ve 19. yüzyılda silah
teknolojisinde ki ve ordu organizasyonlarında ki gelişim
ve değişim, orduların yabancı askeri danışmanlar tarafından
modernizasyonu, hakkında yazılmış bir çok kitap ve bilimsel makale, ana
araştırma konumu oluşturdu. Bu bağlamda, Goltz paşanın yazmış olduğu bir
çok makale ve mektup ile kendisi hakkında yazılmış
kitapları okudum
1883-1895 yılları arasında, çeşitli görevler üstlenen
Goltz Paşa, diğer tipik Alman subaylardan farklı olarak, Şark kültürünü
anlamaya çalışmış ve atandığı bu görevi en iyi biçimde yerine getirmek
için çevkle çabalamıştır.
1885
yılından itibaren, Osmanlı ordusunu modermize etmek için kurulan Alman
Heyeti'nin başkanlığına getirilmiştir. Öncelikli hedeflerinden birisi,
Harp Akademisi'ni modernize etmekti, İlk adım olarak, o güne kadar,
Osmanlı askeri eğitimine hakim olan Fransız ekolünü kaldırdı. Berlin
Harp Akademisi'ni kendisine örnek aldı. Çok sayıda kitabın tercümesine,
bizzat kendisi katkıda bulundu.
Amacı, modern bir orduyu yönetebilecek bilgi ve tecrübeye sahip, bir
"komuta ve kontrol" heyeti kurmaktı. Diğer bir deyişle, Alman
Genelkurmayı'nın benzerini oluşturacak bir "kurmay subay kitlesi"
yaratmayı planlamıştı.
Tekrardan
kitaba dönersek, İz Yayıncılık tarafından, 2012 yılında basılan kitap,
175 sayfadan oluşuyor. Yayına hazırlayan isim Faruk Yılmaz.
Kitap aslında, 2 bölümden oluşuyor.
Birinci
bölüm, Colmar von der Goltz Paşa’nın, 1897 Yunan Harbi’nden sonra
yazdığı bir makalenin, sadeleştirilmiş ve kısatılmış bir halinden
oluşuyor.
Başlığı,
“Devlet-i Aliyye’nin Zaaf ve Kuvveti” olan bu makalede Goltz, 1897
Yunan Harbi’nin askeri açıdan bir değerlendirmesini yapmıştır. Buradan
yola çıkarak, Osmanlı askeri sisteminin gelişimini kısa bir özetle
analiz
etmiş, imparatorluğun o an içinde bulunduğu durumu, özellikle askeri ve
politik açıdan değerlendirerek, geleceğe yönelik bir takım öngörü ve
tavsiyelerde bulunmuştur. Orijinali, Berlin’de yayınlanan, “Deutsche
Rundschau” dergisinde, 1897 yılının Ekim ayında
yayınlaşmış olan bu makale, 1908 tarihinde, Zaimzâde Hasan Fehmi
tarafından Osmanlıca’ya tercüme edilmiş ve Kahire’de basılmıştır.
Bu bölüm, kitabın 23 ilâ 58. sayfalarını kapsıyor.
İkinci
bölümde, Salih Mayakuşu’nun derlediği ve 1932 yılında, “Askeri Matbaa”
tarafından basılan, “Golç Paşa’nın hatıratı” isimli kitaba yer verilmiş.
Bu kısımda da, Faruk Yılmaz, bazı bölümleri günümüz Türkçesi’ne
uyarlayarak,
orijinal eserin kısaltılmış bir halini sunmuş. Kitabın bu bölümü, 59.
sayfadan başlayarak, sonuna kadar devam ediyor.
Kitap temelde, Osmanlı ordusunun modernleşme çabalarının, Prusya/Alman ekolü tarafından yönlendirildiği dönemde, Colmar von der Goltz isimli subayın, anılarına yer veriyor. Yukarıda belirttiğim gibi, ilk bölüm, Osmanlı askeri sisteminin, ana hatlarıyla, bir makale halinde analizini içeriyor.
İkinci bölümde ise, 1914 Kasım ayından itibaren, Enver Paşa'nın askeri müşaviri olarak, Osmanlı imparatorluğuna yeniden gönderilen Goltz Paşa'nın mektuplarına, ağırlıklı olarak yer verilmiş. Bazı kısımlarda, aynı tarihlerde, Alman askeri ve politik heyetinde görevli olan başka Alman subay ve sivil görevlilerin anıları da yer alıyor. Goltz Paşa, 19 Nisan 1916 tarihinde Bağdat'ta vefat edene kadar, değişik cephelerde, farklı görevler üstlendi. Gerek kişisel, gerekse mesleki mektuplarından yapılan alıntılar, hem savaşın gelişimini hem de Osmanlı ordusunun durumunu ve savaş gücünü ayrıntıları ile anlatmaktadır.
Derleyen
Dr. Faruk Yılmaz, bilhassa, İz Yayıncılık kapsamında, uzun süredir, çok
eser vermiş bir isim. Hukuk Fakültesinden mezun olduktan sonra,
çalışırken yazdığı kitaplar yanında, sonrasında da derlediği bir çok
eser var.
Daha çok, “derleme” ve “sadeleştirme” şeklinde çalışma yapıyor.
20.
yüzyılın ilk yarısında yazılan Türkçe eserlerin hem grameri, hem de
üslubu farklı olduğundan, bu eserlerin, günümüz Türkesine tercümesi uzun
ve yorucu bir çalışma ve araştırmayı gerektirir. Bu çalışma esnasında
gerçekleştirilen,
sadece basit bir tercüme değildir. O devirlerde ki yazı dilini, günümüz
gramerini uygulayarak tercüme ederken, varolan üslubu kaybetmemek,
ustalık ister. Bilhassa, son 10 yıldır, dilimizin geçirdiği değişim
(Evrim demeye pek dilim varmıyor!), 19. yüzyıl sonu
ve 20. Yüzyılın ilk yarısında ki “âdalı” dilden tercümeyi, bence, çok
daha zahmetli bir hale getiriyor.
Bilhassa,
“sadeleştirme” yanında, “kısaltma” yapılan eserlerde, dikkat edilmesi
gereken diğer bir nokta, hangi bölümlerden, hangi paragraf veya
cümlelerin çıkartılabileceğidir. Şunu asla unutmamak
gerekir ki, her kitap bir “konteks/bütün”’ü anlatır. Bir eserin bu
özelliğini bozmamak için, nerede, hangi ölçülerde kısaltma
yapılabileceğini anlamak lazımdır. Bunun içinde, her şeyden önce, eseri
çok iyi kavramak gerekir.
Faruk
Yılmaz’ın yaptığı derlemeleri bu gözle değerlendirirsek, yaptığı için
zorluğunu daha iyi anlar ve daha gerçekçi eleştirilerde bulunabiliriz.
Kendisine, gösterdiği tüm bu çabalar ve verdiği
eserler için teşekkürler..
