"13. SS Hançer Dağ Tümeni", 2. Dünya Savaşı esnasında, ağırlıklı olarak, Müslüman ve Boşnak'lardan oluşan ilk SS tümenidir.
İlk kurulduğu, 1940 yılında, Waffen-SS (kelime kelime tercümesi, “Silahlı-SS” olsa da, “silahlandırılmış-SS”, daha doğrusu “Askeri-SS” olarak tercüme edilebilir), her ne kadar, “ari ırk” ırkçı felsefesine dayalı olarak, Alman ve Alman asıllı gönüllülerden katılıma izin verdiyse de, savaşın gelişimi, bu “dogmatik” yaklaşımı değiştirdi.
Bilhassa 1942 yılından itibaren, Doğu cephesinde, Kızıl Ordu’ya karşı verilen yıpratma savaşı, çok sayıda Alman askerinin ölü ve yaralı olarak kaybına neden oldu. Bunun yanında, cephe gerisinde başlayan gerilla direnişi, çok sayıda askerin, cephede görev yapmasını engelliyordu.
Durmadan artan lojistik ihtiyacı, giderek uzayan ikmal mesafelerinde koruyacak asker ihtiyacı, önceden hesaba katılmamış başka bir sorundu.
Bunun yanında, işgal edilmiş tüm ülkelerde, “işbirlikçi” olarak ön plana çıkan gönüllülere, değişik askeri vazifeler verildi. Yerel polis ve tecrit kampı görevlisi şeklinde oluşumlarla başlayan bu süreç, bu ülke vatandaşları gönüllülerinden oluşan yeni Waffen-SS askeri tümenleriyle tepe noktasına ulaştı.
Nazi Almanya’sında, kişisel askeri ve politik hedefleriyle ön plana çıkan, Himmler, ağırlıklı olarak 1943 yılından itibaren, Alman asıllı olmayan gönüllülerden oluşan, yeni Waffen-SS tümenleri kurmak istiyordu.
Diğer taraftan, "Yugoslavya'nın işgalinden sonra kurulan Hırvat Devleti'nin gayrı resmi silahlı kuvveti olan, Ustaşa örgütünün, gerek Hırvatistan gerekse Bosna-Hersek topraklarında yaşayan Müslümanlara yönelik katliamları, orada görevli olan Alman komutan ve askerlerin bile tepkisini çekmeye başlamıştı.
Her ne kadar Hitler, bu “ari ırktan” olmayan “ikinci/aşağı sınıf” insanların, Alman ordusunda savaşmasını istemese de, özellikle Doğu cephesinde, Alman ordusunun verdiği kayıplar sonucunda, bu tarzda Waffen-SS tümenlerinin kurulmasına izin verdi.
Tüm bu tümenler arasında, Müslümanları ve özellikle Boşnakları ilgilendiren bir tanesi vardır ki, kuruluş emri, 10 Şubat 1943 tarihinde verilmiştir.
“Handschar”, (Hançer) ismi verilen, bu tümen, sadece, Boşnaklardan değil, aynı zamanda, Hırvatistan ve diğer “eski Yugoslavya” topraklarında yaşayan Müslümanların katılımı ile kurulmuştur. Üyeleri arasında, Arnavut Müslümanlarda vardır. (Hatta, bir Alman derneğinin iddiasına göre, Türkiye’de eğitilmiş silahlı bir grup bile, bu tümene katılmıştır. Ancak, söz konusu bu iddia, kanıtlanamamıştır.)
Tümene katılımın, “gönüllülerden” oluştuğu belirtilse de, hepimiz savaş zamanlarında, “zoraki gönüllü” kavramının ne anlama geldiğini biliriz. Ancak, eski Yugoslavya’da kurulan, diğer gruplarla karşılaştırıldığında, Hançer tümenine katılım oranının yüksek olduğunu görürüz. Bunun, birkaç nedeni vardır.
Herşeyden önce, Hırvatistan ve Sırbistan topraklarında yaşayan Müslümanlar, Sırpların kurduğu faşist Çetnik, komünist Partizan ve Hırvatların kurduğu Ustaşa gruplarının sürekli terörüne maruz kalmaktaydılar. Hayatlarını kurtarabilenler, özellikle, Ustaşa birliklerinde “askeri hizmete” zorlanıyorlardı.
Diğer taraftan, Almanlar, Bosna-Hersek için tam bir otonomi propagandası yapmaktaydılar. Son olarak da, özellikle Himmler, Yahudi ve komünizmin karşıtlığı nedeniyle İslamiyet ile Nasyonal Sosyalizm arasında, bazı benzerlikler olduğunu düşünmekteydi. Özellikle, Müslümanların gözünde, "şehitlik" mertebesinin neredeyse kutsal sayılabilecek bir konumda oluşu ve "savaş" olgusuna yaklaşımları, Himmler'in Müslümanlara sempati duymasını sağlayan en önemli unsurlardı. Bundan dolayı, kurulmakta olan, bu Hançer tümeni ile yakından ilgilenerek, Müslüman gönüllülere her türlü kolaylığın sağlanması emrini vermişti.
Tümenin, orijinal ismi, “13. Waffen-Gebirgs-Division der SS Handschar (Kroatische Nr.1)” idi. Bu ismi, 13. SS Hançer Dağ Tümeni (Hırvatistan No.1) olarak, tercüme edebiliriz. İsminden de anlaşıldığı gibi, Hırvatistan merkezli bir oluşum olması planlanmıştı. Ancak, gelişmeler, tümenin, neredeyse tamamının, tüm eski Yugoslavya’dan katılan Müslümanlardan oluşan, farklı bir statüye sahip olmasına neden oldu.
Üst düzey subay ve eğitmen kadrosunu Almanların oluşturduğu bu askeri oluşumda, Himmler’in tüm çabalarına rağmen, katı Prusya disiplini, eğitim ve toplumsal yaşamı çok farklı olan Boşnaklar ve Müslümanları huzursuz etti. 1943 Temmuz’un da, tümen, eğitim için güney Fransa’ya gönderildi.
Kimi kaynaklara göre, birlik içinde ki komünistlerin kışkırtması, kimi kaynaklara göre ise, yukarıda bahsi geçen, birlik içinde ki uyumsuzlukların, vatandan uzak kalmanın yarattığı hoşnutsuzlukla birleşmesi sonucunda, bir isyan çıkar. (İsyana katılan asker sayısında da belirsizlik var. 1000 sayısı veren de var, birkaç 100 ile sınırlandıranda!) Bu isyan esnasında, birkaç Alman subayı öldürülür ve 50 askerin kurşuna dizilmesi sonucunda isyan bastırılır. (Söz konusu rakamlar hakkında, maalesef, kesin bilgilere ulaşamadım!) Ancak, tümende ki moral neredeyse sıfıra iner.
Uzun süre, atıl kalan tümenin, tekrardan motive edilmesi, için, devreye, günümüzde sıkça sözü edilen Kudüs Müftüsü, Emin el-Hüseyin’in devreye girer. Ocak 1944 tarihinde, Kudüs Müftüsü birliği ziyaret eder. Yeniden moral bulan ve organize edilen Hançer tümeni, Şubat 1944 tarihinde, Bosna-Hersek’e sevk edilir ve kuruluş amacı olan, gerilla karşıtı mücadeleye başlar.
İlk kurulduğu, 1940 yılında, Waffen-SS (kelime kelime tercümesi, “Silahlı-SS” olsa da, “silahlandırılmış-SS”, daha doğrusu “Askeri-SS” olarak tercüme edilebilir), her ne kadar, “ari ırk” ırkçı felsefesine dayalı olarak, Alman ve Alman asıllı gönüllülerden katılıma izin verdiyse de, savaşın gelişimi, bu “dogmatik” yaklaşımı değiştirdi.
Bilhassa 1942 yılından itibaren, Doğu cephesinde, Kızıl Ordu’ya karşı verilen yıpratma savaşı, çok sayıda Alman askerinin ölü ve yaralı olarak kaybına neden oldu. Bunun yanında, cephe gerisinde başlayan gerilla direnişi, çok sayıda askerin, cephede görev yapmasını engelliyordu.
Durmadan artan lojistik ihtiyacı, giderek uzayan ikmal mesafelerinde koruyacak asker ihtiyacı, önceden hesaba katılmamış başka bir sorundu.
Bunun yanında, işgal edilmiş tüm ülkelerde, “işbirlikçi” olarak ön plana çıkan gönüllülere, değişik askeri vazifeler verildi. Yerel polis ve tecrit kampı görevlisi şeklinde oluşumlarla başlayan bu süreç, bu ülke vatandaşları gönüllülerinden oluşan yeni Waffen-SS askeri tümenleriyle tepe noktasına ulaştı.
Nazi Almanya’sında, kişisel askeri ve politik hedefleriyle ön plana çıkan, Himmler, ağırlıklı olarak 1943 yılından itibaren, Alman asıllı olmayan gönüllülerden oluşan, yeni Waffen-SS tümenleri kurmak istiyordu.
Diğer taraftan, "Yugoslavya'nın işgalinden sonra kurulan Hırvat Devleti'nin gayrı resmi silahlı kuvveti olan, Ustaşa örgütünün, gerek Hırvatistan gerekse Bosna-Hersek topraklarında yaşayan Müslümanlara yönelik katliamları, orada görevli olan Alman komutan ve askerlerin bile tepkisini çekmeye başlamıştı.
Her ne kadar Hitler, bu “ari ırktan” olmayan “ikinci/aşağı sınıf” insanların, Alman ordusunda savaşmasını istemese de, özellikle Doğu cephesinde, Alman ordusunun verdiği kayıplar sonucunda, bu tarzda Waffen-SS tümenlerinin kurulmasına izin verdi.
Tüm bu tümenler arasında, Müslümanları ve özellikle Boşnakları ilgilendiren bir tanesi vardır ki, kuruluş emri, 10 Şubat 1943 tarihinde verilmiştir.
“Handschar”, (Hançer) ismi verilen, bu tümen, sadece, Boşnaklardan değil, aynı zamanda, Hırvatistan ve diğer “eski Yugoslavya” topraklarında yaşayan Müslümanların katılımı ile kurulmuştur. Üyeleri arasında, Arnavut Müslümanlarda vardır. (Hatta, bir Alman derneğinin iddiasına göre, Türkiye’de eğitilmiş silahlı bir grup bile, bu tümene katılmıştır. Ancak, söz konusu bu iddia, kanıtlanamamıştır.)
Tümene katılımın, “gönüllülerden” oluştuğu belirtilse de, hepimiz savaş zamanlarında, “zoraki gönüllü” kavramının ne anlama geldiğini biliriz. Ancak, eski Yugoslavya’da kurulan, diğer gruplarla karşılaştırıldığında, Hançer tümenine katılım oranının yüksek olduğunu görürüz. Bunun, birkaç nedeni vardır.
Herşeyden önce, Hırvatistan ve Sırbistan topraklarında yaşayan Müslümanlar, Sırpların kurduğu faşist Çetnik, komünist Partizan ve Hırvatların kurduğu Ustaşa gruplarının sürekli terörüne maruz kalmaktaydılar. Hayatlarını kurtarabilenler, özellikle, Ustaşa birliklerinde “askeri hizmete” zorlanıyorlardı.
Diğer taraftan, Almanlar, Bosna-Hersek için tam bir otonomi propagandası yapmaktaydılar. Son olarak da, özellikle Himmler, Yahudi ve komünizmin karşıtlığı nedeniyle İslamiyet ile Nasyonal Sosyalizm arasında, bazı benzerlikler olduğunu düşünmekteydi. Özellikle, Müslümanların gözünde, "şehitlik" mertebesinin neredeyse kutsal sayılabilecek bir konumda oluşu ve "savaş" olgusuna yaklaşımları, Himmler'in Müslümanlara sempati duymasını sağlayan en önemli unsurlardı. Bundan dolayı, kurulmakta olan, bu Hançer tümeni ile yakından ilgilenerek, Müslüman gönüllülere her türlü kolaylığın sağlanması emrini vermişti.
Tümenin, orijinal ismi, “13. Waffen-Gebirgs-Division der SS Handschar (Kroatische Nr.1)” idi. Bu ismi, 13. SS Hançer Dağ Tümeni (Hırvatistan No.1) olarak, tercüme edebiliriz. İsminden de anlaşıldığı gibi, Hırvatistan merkezli bir oluşum olması planlanmıştı. Ancak, gelişmeler, tümenin, neredeyse tamamının, tüm eski Yugoslavya’dan katılan Müslümanlardan oluşan, farklı bir statüye sahip olmasına neden oldu.
Üst düzey subay ve eğitmen kadrosunu Almanların oluşturduğu bu askeri oluşumda, Himmler’in tüm çabalarına rağmen, katı Prusya disiplini, eğitim ve toplumsal yaşamı çok farklı olan Boşnaklar ve Müslümanları huzursuz etti. 1943 Temmuz’un da, tümen, eğitim için güney Fransa’ya gönderildi.
Kimi kaynaklara göre, birlik içinde ki komünistlerin kışkırtması, kimi kaynaklara göre ise, yukarıda bahsi geçen, birlik içinde ki uyumsuzlukların, vatandan uzak kalmanın yarattığı hoşnutsuzlukla birleşmesi sonucunda, bir isyan çıkar. (İsyana katılan asker sayısında da belirsizlik var. 1000 sayısı veren de var, birkaç 100 ile sınırlandıranda!) Bu isyan esnasında, birkaç Alman subayı öldürülür ve 50 askerin kurşuna dizilmesi sonucunda isyan bastırılır. (Söz konusu rakamlar hakkında, maalesef, kesin bilgilere ulaşamadım!) Ancak, tümende ki moral neredeyse sıfıra iner.
Uzun süre, atıl kalan tümenin, tekrardan motive edilmesi, için, devreye, günümüzde sıkça sözü edilen Kudüs Müftüsü, Emin el-Hüseyin’in devreye girer. Ocak 1944 tarihinde, Kudüs Müftüsü birliği ziyaret eder. Yeniden moral bulan ve organize edilen Hançer tümeni, Şubat 1944 tarihinde, Bosna-Hersek’e sevk edilir ve kuruluş amacı olan, gerilla karşıtı mücadeleye başlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder